Naast messen is wellicht de zogenaamde survival kit het meest besproken onderwerp tussen bushcrafters en survival fans. Wat in zo’n overlevingskit steekt hangt grotendeels af van wat jij van plan bent te doen, in welke omstandigheden, en wat je bushcraft kennis is.

We schreven het al in het inleidend artikel. Iemand die een meester is in bushcraft en allerhande ruwe materialen voorhanden heeft, zoals steen, planten en hout, kan wellicht met helemaal niets de jungle in trekken. Hij slaat wel een paar stenen tegen elkaar tot hij een mes heeft, wrijft wat stokjes tegeneen tot hij een vuur heeft, en met wat linialen bindt hij zijn hut samen. Enkel kennis heeft hij daarbij nodig. En ja… een beetje chance zeker ook dat je de juiste materialen vindt? Hoewel je natuurlijk kunt discuteren dat het net wel vinden van alle materialen, en die herkennen waar je ook bent, net deel uitmaakt van de kunst.

De gewone sterveling maakt het zich liever wat gemakkelijker, en loopt min of meer voorbereid rond door altijd een overlevingskit bij te hebben. Nu weet je natuurlijk nooit op voorhand wanneer je in een verschrikkelijk overlevingsscenario terecht komt, en wat je precies het meest zal nodig hebben. Aan de andere hand, als je nooit het vliegtuig neemt is de kans vrij klein dat je plots in het oerwoud crasht. Dus we mogen best wel wat pragmatisch zijn in het samenstellen van onze overlevingskit.

Vuur

Onze survivalkit is samengesteld om hulp te bieden in een verdwaal scenario. Zo willen we uit het bos geraken, en bij voorkeur levend, zonder dat de gestorven zijn aan de kou (“exposure”). Vandaar dat we drie methodes hebben om vuur te maken: aansteker, enkele lucifers, en een firesteel. Hou in gedachten dat je redundantie nodig hebt: ééntje is gééntje, en twee is één.

Naast een vlam verkrijgen hebben we twee eenvoudige extra hulpmiddeltjes: een stukje fatwood, en in gesmolten kaarsvet gedrenkt juttetouw. Beide branden heel fel en makkelijk, zelfs wanneer die nat zijn.

Waarom zoveel nadruk op vuur? Wel je kan gerust drie dagen zonder water, in normale omstandigheden. Je kan 30 dagen en meer zonder eten. Maar je kan op enkele uren dood zijn van de ontbering en de kou (denk sneeuwstorm). Maar daarom hoeft het nog niet te vriezen, nat alleen al met een sterke wind zal je uiteindelijk ook de das omdoen. Dus direct op jacht gaan is vrij overbodig, en een slechte manier om je resterende calorieën te verbranden. Hou je droog en warm en je kan er al voor een paar dagen tegen.

Orientatie

Naast vuur willen we ook het bos kunnen uitlopen. Bij voorkeur in de juiste richting, en ook ’s nachts, zodat we niet per se hoeven te blijven zitten terwijl me met ons firesteel nat hout proberen in gang te krijgen. Daarvoor dient dus het piepkleine “button” kompas, en het eenvoudige Mag-Lite Solitaire zaklampje – in fel rood zodat we het zien liggen mochten we ze lomp zijn om het te laten vallen. Dit zaklampje is helemaal niet krachtig, maar is klein en compact, werkt op één AAA batterij, is robust, en geeft genoeg licht om het pad net voor je voeten te verlichten. Niet om dagelijks te gebruiken, maar enkel in een noodgeval, en daarvoor is het meer dan voldoende.

Mes

En als laatste item hebben we een “eco” Victorinox Zwitsers mes bij. Een net ietsje kleiner formaat dan gangbaar, én een zeldzaam model dat we in Ibach zelf ooit gekocht hebben, dat enkel een mes, houtzaag en multiopener aanbiedt. Het heet de Lumberjack dacht ik en is maar zeer kort op de markt geweest. Het goeie nieuws is My First Victorinox, de kinderversie van het Zwisterse mes, biedt een gelijkaardig, plat, 2-laags model aan… maar je moet het kindveilige ronde mespuntje er dan bij nemen.

Container

Eigenlijk is het mes niet het laatste item. Het doosje zelf, van roestvrij staal is een item op zich. In principe zou je water hierin kunnen koken. Want zeg nu zelf, water vinden en vuur maken, tot daar aan toe, maar waarin kook je water?

Het klassieke antwoord is één of andere container, mag van plastiek of hout zijn, die je dan vult met (vervuild) water. Dergelijke containers (denk plastiekzak in een put in de grond) kan je natuurlijk niet boven het vuur hangen, dus breng je maar het vuur naar de container. Hoezo? Door stenen te verhitten in het vuur, en dan die stenen in de container met water te laten vallen, zodat het water aan de kook raakt. Heel populair in tv-shows, minder fijn in de realiteit: het water zal nog steeds bruin zijn en vol viezigheid hangen. En je hebt een reële kant dat de steen explodeert wanneer je die bij het vuur opwarmt (waterdamp binnenin de steen). Een ander klassiek televisiemoment is het opwarmen van water in een plastieken fles, boven het vuur. In theorie vat het plastiek geen vlam omdat het water het plastiek afkoelt, en de warmte opneemt. En omdat water maar 100 graden nodig heeft om te koken, wat lager is dan de brandtemperatuur van plastiek werkt dit in theorie. In de praktijk brandt je meestal een gat in de plastiek… Om maar te zeggen, een metalen bakje kan wel eens heel nuttig zijn. Hoewel een deftiger formaat stalen drinkbeker nog véél beter is!

What else?

Wat ontbreekt er nog? Het klassieke EHBO verhaal wellicht. Wij houden het bij sporttape, maar die past niet in onze trendy survivalkit. Zo’n overlevingsdeken is ook heel zinvol, niet voor het warmteweerkaatsende effect, want dat is toch best wel wat kwatsch, maar puur om jezelf in te wikkelen tegen de regen en de wind. Of om als waterdicht dak te gebruiken bij één van je constructies. Wat zoals we al zeiden, een dak waterdicht krijgen met bladeren is véél werk, héél véél werk. Een stuk plastiek kan dus wonderen doen. Let wel: koop een goed overlevingsdeken, de goedkope no-brand modellen plakken zo aan elkaar, en zijn van zo’n slechte kwaliteit dat ze scheuren het moment dat je deze openvouwt. Oh ja, en eens opengevouwen krijg je die NOOIT meer zo mooi compact als voorheen :-).

Fatwood

En voor degenen die zich daarstraks afvroegen wat fatwood wel was. Daar kunnen we boeken over schrijven – maar zullen we niet doen – maar in het kort, fatwood is hout van een naaldboom dat volledig gesatureerd is met hars. Dit gebeurd enkel onder bijzondere omstandigheden, zoals een boom die in de winter afkraakt. Omdat voor de winter de hars van de hele boom wegtrekt uit de boom zelf, en zich in de wortels nestelt, probeert hetzelfde hars in de lente terug naar de boom te gaan. Alleen is die boom er niet meer, en komt die hele hoeveelheid hars in het overblijvend stompje te zitten. Met als resultaat keihard hout, met een marmer uitziende glans en een zeer typerende geur. Fatwood brandt met een dikke zwarte rook en is immuun voor vocht. Je kan het kopen in de winkel om de BBQ / houtstoof aan te steken, Light My Fire verkoopt het ook, of je kan het vinden in de natuur, ook bij ons, maar vrij zeldzaam. Wij vonden het al in Vlaanderen op zandgrond met dennen: een dikke stomp die half rot was, maar éénmaal het rotte weggetrokken (het viel letterlijk uiteen) bleef een hele grote hoeveelheid glanzend en heerlijk geurend fatwood over.

Wees pragmatisch als je je survival kit samen stelt. Voor velen is het een sport op zich, en heb je als resultaat veel te grote kits die vol gadgets zijn en waar je uiteindelijk niets aan hebt wanneer je in een noodgeval terechtkomt. Denk na, wat heb ik nodig als ik in de winter in een rivier val, of als ik verdwaal en het wordt donker. En nogmaals, hou rekening met wat je het meest zal nodig hebben. Ieder zijn survivalkit is daarom anders.